ગીતા જયંતિ 2023 | ગીતા જયંતિ અને સ્વાધ્યાય પરિવારનું મહત્વ | Gita Jayanti Kab Manae Jaati hai - GITA JAYANTI QUIZ

આ પોસ્ટમાં ગીતા જયંતિ 2023, ગીતા જયંતિનું મહત્વ અને સ્વાધ્યાય પરિવાર, Gita Jayanti Kab Manae Jaati hai વિષે વાંચો અને જાણશો.ગીતા જયંતિ અને સ્વાધ્યાય પરિવારનું મહત્વ વર્ણવવામાં આવ્યું છે. જીવનનો સાર ગીતામાં છે, જેને વાંચવાથી માનવ જાતિ કળિયુગમાં સાચો માર્ગ મેળવે છે. ગીતા જયંતિ હિંદુ ધર્મમાં તેનું મહત્વ જાળવી રાખવા માટે જ ઉજવવામાં આવે છે.

Table of Contents

ગીતા જયંતિ શું છે? (ગીતા જયંતિનો અર્થ)

હિન્દુ ધર્મના સૌથી મોટા ધર્મગ્રંથના જન્મદિવસને ગીતા જયંતિ કહેવામાં આવે છે. ભગવદ ગીતાને હિન્દુ સમાજમાં સર્વોચ્ચ સ્થાન માનવામાં આવે છે, તેને સૌથી પવિત્ર ગ્રંથ માનવામાં આવે છે. શ્રી કૃષ્ણે પોતે અર્જુનને ભગવદ્ ગીતા સંભળાવી. કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધમાં, અર્જુન, તેના મિત્રોને તેની સામે દુશ્મન તરીકે જોઈને, વિચલિત થઈ જાય છે અને શસ્ત્ર ઉપાડવાનો ઇનકાર કરે છે. ત્યારે ભગવાન કૃષ્ણે સ્વયં અર્જુનને માનવ ધર્મ અને કર્મ વિશે શીખવ્યું.

ગીતા જયંતિ 2023 | ગીતા જયંતિ અને સ્વાધ્યાય પરિવારનું મહત્વ | Gita Jayanti Kab Manae Jaati hai

ગીતાના જન્મ વિષે (ગીતા જયંતિ ક્યારે ઉજવવામાં આવે છે?)

માગશર સુદ એકાદશીનો દિવસ દર વર્ષે ભગવદ્ ગીતા જયંતિ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. કુરુક્ષેત્રના મેદાનમાં ભગવાન કૃષ્ણના મુખેથી ભગવદ ગીતાનો જન્મ થયો હતો. કુરુક્ષેત્રનું મેદાન ગીતાનું મૂળ સ્થાન છે, એવું કહેવાય છે કે ગીતાનો જન્મ કલિયુગની શરૂઆતના 30 વર્ષ પહેલા જ થયો હતો, જેને નંદી ઘોષ રથના સારથિ તરીકે સ્વયં શ્રી કૃષ્ણએ જન્મ આપ્યો હતો. ગીતાનો જન્મ આજથી લગભગ 5140 વર્ષ પહેલા થયો હતો.

ગીતામાં કુલ 18 અધ્યાયો અને 700 શ્લોક છે. અનુષ્ટુપ છંદમાં ગીતાના શ્લોકોની રચના થયેલી છે. મહર્ષિ વેદવ્યાસે ગીતા નામ આપ્યું છે. જ્ઞાન, કર્મ, શ્રદ્ધા, સંયમ, નવપ્રકારની ભક્તિ, કાળકર્મ, જીવન માયા ઇશ્વર પ્રકૃતિ, જીવનને બંધન અને મોક્ષ કેવીરીતે થાય છે. તેના પર પ્રતિપાદન કરાયું છે. આશરે 5 હજાર વર્ષ પહેલાં ગીતાનું સર્જન થયેલું છે. દુનિયાભરમાં વસતા હિંદુ ધર્મ પાળતા લોકોના ઘરમાં ગ્રંથ રહેલો છે. 100થી વધુ ભાષાઓમાં તેનું ભાષાંતર થયેલું છે ,ગીતાજીમાં કોઇ એવો વિષય બાકી નથી દરેક વિષયો જ્ઞાન ભક્તિ અને કર્મ સાધકને જરૂરૂ તમામ વિષયો પર ચર્ચા કરી છે. સાંપ્રત સમયમાં માણસ જ્યારે નિષ્ક્રિય બની જાય તે તો તેને આધાર મળી જાય છે.

શ્રીમદ ભગવદ ગીતા અને સ્વાધ્યાય પરિવાર

ગીતાનો સાર માત્ર એક વાક્યમાં છે કે,
“ફળની ઇચ્છા રાખ્યા વિના કર્મ કરવું જોઇએ. “

સમાજમાં અંધશ્રદ્ધાઓ ને મુક્ત બનીને સાચી શ્રદ્ધાને ધારણ કરે છે. માણસને કશું નહિ તેણે કરેલા કર્મોનું ફળ ભોગવવું પડે છે. નિરાશા હિંમત બની જાય છે.

ગીતા માત્ર હિંદુ સંસ્કૃતિને જ માર્ગદર્શન આપતી નથી. તે જાતિવાદથી ઘણી ઉપર માનવતાનું જ્ઞાન આપે છે. ગીતાના અઢાર અધ્યાયમાં મનુષ્યના તમામ ધર્મો અને કાર્યોની વિગતો છે. આમાં સતયુગથી કલયુગ સુધીના માણસના કર્મો અને ધર્મનું જ્ઞાન છે. ગીતાના શ્લોકોમાં માનવ જાતિનો આધાર છુપાયેલો છે. માણસ માટે શું કાર્યો છે, તેના ધર્મો શું છે. કુરુક્ષેત્રની તે ભૂમિ પર કૃષ્ણે પોતે પોતાના મુખથી તેનો વિસ્તાર કર્યો હતો. , ગીતામાં પણ આ જ જ્ઞાન લખવામાં આવ્યું છે. તે માનવજાતનો સૌથી પવિત્ર અને તારણહાર છે.

ગાંધીજી પણ એવું કહેતા હતાં કે, હું શ્રીમદ્ ભગવત ગીતાજીનો અધ્યયન કરતો તો હિંમત મળતી હતી. સ્વામી વિવેકાનંદ યાત્રા કરવા નીકળ્યાં ત્યારે ગીતા સાથે રાખી. માણસને અભયત્વ પ્રાપ્ત કરવાની છે તેના જીવનમાંથી ભય દૂર થાય છે.
દ્વાપર યુગમાં ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે આજના દિવસે જ મોક્ષ આપવાવાળી ભગવદ્ ગીતાનો ઉપદેશ આપ્યો હતો. આ માટે આજનો દિવસે ગીતા જયંતી તરીકે ઉજવાય છે. આ એકાદશીને મોક્ષદા એકાદશી પણ કહે છે.

ગીતાનું વાચન શ્રી કૃષ્ણએ કયારે કર્યું હતું અને તેનો શો ઉદ્દેશ હતો ?

મહાભારત કાળ, કુરુક્ષેત્રનું એ ભયાનક યુદ્ધ, જેમાં ભાઈ ભાઈ સામે શસ્ત્રો લઈને ઊભો હતો. એ યુદ્ધ ધર્મની સ્થાપના માટે હતું. તે યુદ્ધ દરમિયાન, જ્યારે અર્જુને તેના પોતાના દાદા, ભાઈ અને ગુરુઓને તેની સામે દુશ્મનો તરીકે જોયા, ત્યારે તેનો ગાંડીવ (અર્જુનનું ધનુષ્ય) તેના હાથમાંથી પડવા લાગ્યું, તેના પગ ધ્રૂજવા લાગ્યા. તે પોતાને લડવામાં અસમર્થ જણાયો. ત્યારે ભગવાન શ્રી કૃષ્ણએ અર્જુનને ઉપદેશ આપ્યો. આમ ગીતાનો જન્મ થયો. શ્રી કૃષ્ણએ અર્જુનને ધર્મની સાચી વ્યાખ્યા સમજાવી.તેને તે કરવાની શક્તિ આપી. અર્જુનના મનમાં ઉદભવતા તમામ પ્રશ્નોના જવાબ શ્રી કૃષ્ણે સ્વયં માનવ સ્વરૂપમાં આપ્યા હતા.તેની વિગત ભગવદ્ ગીતામાં સમાયેલી છે, જે આજે માનવજાતને તેના કર્તવ્ય અને અધિકારોથી વાકેફ કરે છે.

ગીતાનો જન્મ માણસને ધર્મનો સાચો અર્થ સમજાવવાના હેતુથી થયો હતો. ભગવાને જ્યારે ગીતાનું પઠન કર્યું ત્યારે કળિયુગની શરૂઆત થઈ ગઈ હતી.

કળિયુગ એવો સમયગાળો છે જેમાં ગુરુ અને ભગવાન પોતે પૃથ્વી પર હાજર નથી, જે ભટકતા અર્જુનને સાચો માર્ગ બતાવી શકે. આવી સ્થિતિમાં ગીતાનો ઉપદેશ માનવજાત માટે માર્ગ મોકળો કરે છે. આ કારણથી ગીતાની ઉત્પત્તિ મહાભારત કાળમાં થઈ હતી.

ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે આજથી લગભગ 7 હજાર વર્ષ પહેલા કુરુક્ષેત્રના મેદાનમાં અર્જુનને ગીતાનું જ્ઞાન આપ્યું હતું.
ગીતાનો ઉપદેશ ભગવાને રવિવારના દિવસે આપ્યો હતો. શાસ્ત્રો મુજબ મોક્ષદા એકાદશી નિમિત્તે ગીતાની પૂજા કરવી જોઈએ. આ બાદ ગીતાનો પાઠ કરવો જોઈએ.

લગભગ 45 મિનિટમાં જ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે ગીતાના જ્ઞાન દ્વારા અર્જુનનો મોહભંગ કરી દીધો હતો.

ગીતમાં કુલ 18 અધ્યાય છે. શાસ્ત્રો મુજબ કોઈપણ એક અધ્યાયનો પણ જો નિયમિત પાઠ કરવામાં આવે તો મુક્તિ મળે છે.

કરોડો યજ્ઞ કરો પરંતુ ગીતાના જ્ઞાન વગર નકામુ છે . મહાત્મા ગાંધીજી કહેતા જયારે હું સંકટમાં પડુ છુ ત્યારે ગીતાનો સહારો લઉ છુ . ભગવાન પોતે કહે છે . ગીતા મારો પણ ગુરૂ છે મારૂ હ્રદય છે ગીતા સર્વસ્વ છે અને અવિનાશી જ્ઞાન એ ગીતામારૂ ઘર છે . અને ગીતાનો સહારો લઈ અને ત્રણેય લોકનું હું પાલન કરૂ છુ જે લોકોને પિતૃદોષ હોય તેવા લોકોએ પિતૃના આર્શીવાદ મેળવા માટે ભાગવતગીતાનું અનુષ્ઠાન કરી શકે છે. ગીતાના પાઠ કરી શકે છે.

કેવી રીતે ઉજવાય છે ગીતા જયંતિ ?

હિંદુ ધર્મ એ એકમાત્ર એવો ધર્મ છે કે જેમાં પુસ્તકની જન્મજયંતિ ઉજવવામાં આવે છે, તેનો હેતુ ગીતાના મહત્વને મનુષ્યમાં જીવંત રાખવાનો છે. કળિયુગમાં ગીતા એ એકમાત્ર ગ્રંથ છે જે વ્યક્તિને સાચા-ખોટાની સમજ આપી શકે છે.

આ દિવસે ભગવદ ગીતાનો પાઠ કરવામાં આવે છે.
દેશભરના ઇસ્કોન મંદિરોમાં ભગવાન કૃષ્ણ અને ગીતાની પૂજા કરવામાં આવે છે. ભજન અને આરતીઓ કરવામાં આવે છે. આ દિવસે ગીતાનો સાર કહે છે.
ઘણી ચર્ચાઓનું આયોજન કરવામાં આવે છે. જેના દ્વારા માનવ જાતિ તેનું જ્ઞાન મેળવે છે.
ઘણા લોકો આ દિવસે વ્રત રાખે છે.
ગીતાના ઉપદેશો વાંચવામાં અને સાંભળવામાં આવે છે.
ગીતા જયંતિ મોક્ષદા એકાદશી પર આવે છે,
આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરવામાં આવે છે. ભગવદ ગીતા વાંચવામાં આવે છે.
એનાથી માણસને મોક્ષનો માર્ગ મળે છે.

કરોડો યજ્ઞ કરો પરંતુ ગીતાના જ્ઞાન વગર નકામુ છે . મહાત્મા ગાંધીજી કહેતા જયારે હું સંકટમાં પડુ છુ ત્યારે ગીતાનો સહારો લઉ છુ . ભગવાન પોતે કહે છે . ગીતા મારો પણ ગુરૂ છે મારૂ હ્રદય છે ગીતા સર્વસ્વ છે અને અવિનાશી જ્ઞાન એ ગીતામારૂ ઘર છે . અને ગીતાનો સહારો લઈ અને ત્રણેય લોકનું હું પાલન કરૂ છુ જે લોકોને પિતૃદોષ હોય તેવા લોકોએ પિતૃના આર્શીવાદ મેળવા માટે ભાગવતગીતાનું અનુષ્ઠાન કીર શકે છે. ગીતાના પાઠ કરી શકે છે.

શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતા એ હિંદુ ધર્મનો પ્રાચીન અને મુખ્ય પવિત્ર ગ્રંથ છે. ગીતા હિંદુ ધર્મનો ગણાતો હોવા છતાં ફક્ત હિંદુઓ પુરતો સીમિત ન રહેતા પૂરા માનવસમાજ માટેનો ગ્રંથ ગણાય છે, અને વિશ્વચિંતકોએ તેમાંથી માર્ગદર્શન લીધું છે. હિંદુ ધર્મનાં ઘણા ધર્મગ્રંથો છે, પરંતુ ગીતાનું મહત્ત્વ અલૌકિક છે. ગીતાને સ્મૃતિ ગ્રંથ માનવામાં આવે છે.

મૂળ ભગવદ્ ગીતા સંસ્કૃતમાં રચાયેલી છે, જેમાં કુલ ૧૮ અધ્યાય અને ૭૦૦ શ્લોકો છે. પૂરી ગીતા, થોડા શ્લોકોના અપવાદ સિવાય, અનુષ્ટુપ છંદમાં છે. ગીતાનો સમયકાળ આશરે ઇ.સ. પૂર્વે ૩૦૬૬ માનવામાં આવે છે.

ગીતાના અઢારમાં અધ્યાયના અંતે ભગવાન કહે છે કે – સાચો માર્ગ શું છે તે મેં તને જણાવ્યું, હવે તારે જે પ્રમાણે વર્તવું હોય તે મુજબ કર. આમ ગીતા કોઇ સામાન્ય ધર્મ ગ્રંથની જેમ કશું કરવા માટે આગ્રહ કરતી નથી પરંતુ સાચો માર્ગ બતાવી માનવને બુદ્ધિસ્વાતંત્ર્ય આપે છે.

ગીતામાં અર્જુન માનવનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે અને માનવ તરફથી ભગવાન કૃષ્ણને જીવનને લગતા વિવિધ પ્રશ્નો કરે છે. ગીતા મુજબ માનવ-જીવન એક યુદ્ધ છે જેમાં દરેકે લડવું પડે. અને યુદ્ધમાં પીછેહઠ કર્યા વગર આગળ વધવું તે ગીતાનો સંદેશ છે.

અધ્યાયો

ગીતાના અધ્યાયોનાં નામ મહાભારતમાં આપ્યા નથી પરંતુ પાછળથી કદાચ શંકરાચાર્યએઅધ્યાયોને નામ આપ્યા. અમુક ભાષ્યકારોએ ગીતાને ત્રણ ભાગમાં વહેંચી છે, જે છે કર્મયોગ, ભક્તિયોગ અને જ્ઞાનયોગ. ગીતાના અધ્યાયો અને વિભાગોના પ્રચલિત નામો નીચે મુજબ છે.