When is National Science Day celebrated in India | રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ | NATIONAL SCIENCE DAY 2022
રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ નિબંધ
વિજ્ઞાન એટલે જેમાં વિશ્વ માં કોઈ પણ વસ્તુનું અનુભવ જન્ય જ્ઞાન મેળવી, તેનું વ્યવસ્થિત વર્ગીકરણ અને નિરીક્ષણ કરી , કાર્ય કારણ ની સમજૂતી આપતા સ્પષ્ટીકારણો , સિદ્ધાંતો તથા આગાહીઓ વિકસાવવાનો પ્રયત્ન થાય છે તેવી પદ્ધતિ .
આપણે એવા સમાજમાં રહીએ છીએ જ્યાં આપણને બે પ્રકારના લોકો જોવા મળે છે. લોકોનું એક જૂથ જે અંધવિશ્વાસ માં માને છે અને આધ્યાત્મિક માર્ગ તરફ દોરી જાય છે. બીજી તરફ, આપણી પાસે એવા લોકો છે જેઓ વિજ્ઞાન અને ટેક્નોલોજીમાં સતત સિદ્ધિઓ મેળવતા રહે છે. વિજ્ઞાન આપણી મર્યાદાની બહાર છે.
આપણી આસપાસની દરેક વસ્તુ વિજ્ઞાન છે. દરરોજ આપણને ખબર નથી કે વિજ્ઞાનની મદદથી બનેલી કેટલી તકનીકો અને વસ્તુઓનો ઉપયોગ થાય છે. વિજ્ઞાનની મદદથી માનવીએ અનેક શોધ કરીને પોતાનું જીવન સરળ બનાવ્યું અને પોતાનો સમય વ્યર્થ થતો અટકાવ્યો છે .
રોજ નવી નવી શોધો કરી અશક્ય વસ્તુ ને શક્ય બનાવ્યું છે . રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ એવા લોકો માટે છે જેઓ વિજ્ઞાનમાં વિશ્વાસ રાખે છે, વૈજ્ઞાનિક, યુવા પેઢી કે જેઓ વિજ્ઞાન અને ટેક્નોલોજીને જાણવા માટે પ્રયત્ન કરે છે અને જેઓ વૈજ્ઞાનિક શોધો કરવા ચાહે છે. વિજ્ઞાનની મદદથી આપણે કેટલા યંત્રો, રોબોટ, કોમ્પ્યુટર જેવી વસ્તુઓને અવકાશમાં પહોંચતા કરવામાં સફળ થયા છીએ.
એવા અનેક મહાન વૈજ્ઞાનિકોનો ભારતની ધરતી પર જન્મ થયો છે અને આ મહાન વૈજ્ઞાનિકોના બદલાવને કારણે જ ભારતે સમગ્ર વિશ્વમાં વિજ્ઞાન ક્ષેત્રે એક અલગ સ્થાન બનાવ્યું છે.સાથે જ ભારતે વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં ઘણું યોગદાન આપ્યું છે.
ભારતમાં વિજ્ઞાન દિવસ નો ઇતિહાસ / ડૉ ચંદ્રશેખર એક વૈજ્ઞાનિક
28 ફેબ્રુઆરી 1928 આ દિવસે ભારતીય ભૌતિકશાસ્ત્રી ડૉ. ચંદ્રશેખર રમણ દ્વારા એક વિશેષ શોધ કરવામાં આવી હતી. તેઓ તમિલ બ્રાહ્મણ હતા . ભારતમાં કોઈપણ સંશોધન કાર્ય કરનાર પ્રથમ વ્યક્તિ હતા. 1907 થી 1933 દરમિયાન ઇન્ડિયન એસોસિએશન ઓફ ધ કલ્ટિવેશન ઓફ સાયન્સ, કોલકાતા, પશ્ચિમ બંગાળમાં કામ કર્યું હતું . આ સમય દરમિયાન, તેમણે ઘણા વિષયો પર સંશોધન કાર્ય કર્યું. તેમના પ્રયત્નો માટે, તેમને વિવિધ પુરસ્કારોથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા.
વર્ષ 1930 માં તેમને નોબેલ પુરસ્કાર પણ આપવામાં આવ્યો હતો. વિજ્ઞાનના કોઈપણ ક્ષેત્રમાં નોબેલ પારિતોષિક મેળવનાર તેઓ પ્રથમ એશિયન હતા. પ્રકાશના સ્કેટરિંગમાં તેમના કામ માટે જાણીતા હતા. તેમણે તેમના વિદ્યાર્થી કે.એસ. કૃષ્ણન સાથે મળીને જોયું કે અમુક વિચલિત પ્રકાશ અર્ધપારદર્શક પદાર્થમાંથી પસાર થાય છે ત્યારે તરંગલંબાઇ અને કંપનવિસ્તારમાં ફેરફાર કરે છે.
આ એક નવી પ્રકારની પ્રકાશ સ્કેટરિંગ ઘટના હતી જે તરીકે નિર્ધારિત કરવામાં આવી હતી . જે રામન ઈફેક્ટ નામની તેમની શોધ વિશેષ શોધ બની હતી. આ પ્રયાસને હંમેશ માટે યાદ રાખવા માટે વર્ષ 1986માં નેશનલ કાઉન્સિલ ફોર સાયન્સ એન્ડ ટેક્નોલોજી કોમ્યુનિકેશન દ્વારા 28 ફેબ્રુઆરીને રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યો. એવોર્ડ જીત્યા પછી, રમણ 1948માં ઈન્ડિયન ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ સાયન્સમાંથી નિવૃત્ત થયા અને બેંગ્લોરમાં રમન રિસર્ચ ઈન્સ્ટિટ્યૂટની સ્થાપના કરી. તેઓ તેના ડિરેક્ટર હતા અને 1970 માં તેમનું અવસાન થયું ત્યાં સુધી સંસ્થા સાથે સંકળાયેલા હતા.
રામન અસરનો ઉપયોગ
રમન અસર જે ત્યારે થાય છે જ્યારે પ્રકાશ કિરણ પરમાણુઓ દ્વારા વિચલિત થાય છે. જ્યારે પ્રકાશ કિરણ રાસાયણિક પદાર્થના ધૂળ-મુક્ત, અર્ધપારદર્શક નમૂનામાંથી પસાર થાય છે, ત્યારે પ્રકાશની થોડી ટકાવારી આવનારા બીમ સિવાય અન્ય રીતે ચમકે છે. આ પરિણામ વિજ્ઞાનના અન્ય વિવિધ ક્ષેત્રોમાં મદદરૂપ બન્યું. રમન સ્પેક્ટ્રોસ્કોપી નો ઉપયોગ બિન-વિનાશક, માઇક્રોસ્કોપિક, રાસાયણિક વિશ્લેષણ અને ઇમેજિંગ સહિત બહુવિધ કાર્યક્રમોમાં થાય છે. આનો ઉપયોગ નમૂનાની રાસાયણિક રચના અને માળખું ઝડપથી નક્કી કરવા માટે થઈ શકે છે, પછી ભલે તે નક્કર, પ્રવાહી, ગેસ, જેલ, સ્લરી અથવા પાવડર હોય.
રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસની જાહેરાત
આ દિવસની જાહેરાત વર્ષ 1986 માં કરવામાં આવી હતી અને તે વર્ષ 1987 માં પ્રથમ વખત ઉજવવામાં આવ્યો હતો, ત્યારથી, ભારતીય વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં 28 ફેબ્રુઆરી ખૂબ જ ઉત્સાહ સાથે ઉજવવામાં આવે છે. ભારતમાં તમામ સંસ્થાઓ જ્યાં જ્યાં વિજ્ઞાન છે જેવી કે વૈજ્ઞાનિક, શૈક્ષણિક, તબીબી, તકનીકી અને સંશોધન સંસ્થાઓ સહિત તમામ શાળાઓ, કોલેજો અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં વિદ્યાર્થીઓ, શિક્ષકો, વૈજ્ઞાનિકો અને સંશોધકો દ્વારા આ દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.
‘રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ’ ના ઉદ્દેશ્યો –
- ડૉ. ચંદ્રશેખર રામનને તેમને કરેલી શોધ રામન ઈફેક્ટ આદર આપવાનો હતો.
- લોકોમાં વિજ્ઞાન પ્રત્યે જાગૃતિ લાવવાનો છે.
- આપણા દેશની આવનારી પેઢી વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં યોગદાન આપી શકે અને આપણા દેશની પ્રગતિ કરી શકે તે માટે બાળકોને વિજ્ઞાનને તેમની કારકિર્દી તરીકે પસંદ કરવા માટે પણ પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવે છે.
- આપણા રોજિંદા જીવનના કાર્ય વિવિધ વૈજ્ઞાનિક આવિષ્કારો દ્વારા સરળ બનાવમાં જાગૃત કરે છે.
- વૈજ્ઞાનિક ક્ષેત્રમાં તમામ પ્રવૃત્તિઓ, પ્રયત્નો દ્વારા માનવ કલ્યાણ અને પ્રગતિ કરવી એ પણ આ દિવસની ઉજવણીના ઉદ્દેશ્યમાં સામેલ છે.
- નવી નવી શોધ અને તકનિકો પર યોગ્ય માર્ગ દર્શન આપી તેણે અમલ માં મૂકવામાં આવે છે જેથી વિજ્ઞાન અને વૈજ્ઞાનિકનો વિકાસ થાય.
- દેશમાં એવા ઘણા લોકો છે, જેઓ વૈજ્ઞાનિક વિચાર ધરાવે છે, આ લોકોને તક આપવી અને તેમના કામ માટે પ્રોત્સાહિત કરવું એ પણ આ દિવસની ઉજવણીનો ઉદ્દેશ્ય છે.
રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ ઉજવણી
ભારતીય લોકો દરેક ક્ષણને આનંદપ્રદ અને યાદગાર બનાવે છે. ભલે તે એક નાનો સાંસ્કૃતિક ઉત્સવ અથવા રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ જેવી ઇવેન્ટ વિશે હોય, અહીંના લોકો દિવસનો મોટાભાગનો સમય બનાવવા માટે તેમના તમામ પ્રયત્નો કરે છે. અહીંના લોકો આવનારી પેઢીમાં મૂલ્યોને એમ્બેડ કરવામાં દ્રઢ વિશ્વાસ ધરાવે છે. ભારત માં પ્રત્યેક ખાસ દિવસને ખાસ બનાવવા માટે ભારતના વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી મંત્રાલય અને અનેક સંસ્થાઓ દ્વારા વિવિધ તૈયારીઓ કરવામાં આવે છે. જેવી કે —
- વિજ્ઞાનને લગતા અનેક સેમિનારનું આયોજન કરવામાં આવે છે.
- આ દિવસે રેડિયો અને ટીવી પર ઘણા પ્રકારના કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવે છે. આ કાર્યક્રમોમાં વિજ્ઞાનની ચર્ચા કરવામાં આવે છે
- ભારતની શાળાઓ અને કોલેજોમાં બાળકો દ્વારા ઘણા પ્રકારના કાર્યક્રમો, વિજ્ઞાન પ્રોજેક્ટ્સ, સ્પર્ધાઓનું આયોજન કરવામાં આવે છે અને બાળકો આ કાર્યક્રમોમાં સક્રિયપણે ભાગ લે છે.
- બાળકોને વિજ્ઞાન વિષયની માહિતી આપવામાં આવે છે, જેથી બાળકો આ વિષયમાં પોતાની કારકિર્દી બનાવી શકે.
- વિજ્ઞાન સાથે સંકળાયેલી કોલેજોમાં વૈજ્ઞાનિકોને પણ બોલાવવામાં આવે છે, જેથી તેઓ કોલેજના વિદ્યાર્થીઓ સાથે તેમનો અનુભવ શેર કરી શકે.
- વિજ્ઞાન સંબંધિત ફાયદાઓની ચર્ચા કરવામાં આવે છે.
- વ્યક્તિએ વૈજ્ઞાનિક પ્રવૃત્તિઓમાં રોકાણ કરવાનું નક્કી કરવું જોઈએ.
2011 – 2020 ની રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ થીમ્સ
1987 થી આ દિવસ આપણે રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ તરીકે જાહેર કર્યો છે . તેથી આ વર્ષે તે 35 મો રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ હશે, જેને આપણે ગૌરવ સાથે ઉજવીશું. પરંતુ અમે તમને વર્ષ 2011 થી 2022 સુધીના આ દિવસની થીમ અહી જણાવશું.
વર્ષ થીમ્સ
1999 આપણી બદલતી દુનિયા
2000 મૂળ વિજ્ઞાન માં રસ
2001 વિજ્ઞાન શિક્ષણ માટે ટેક્નોલોજી
2002 વેલ્થ ફ્રોમ ધ વેસ્ટ
2003 જીવન ની રૂપરેખા DNA ના 50 વર્ષ અને IVF ના 25 વર્ષ
2004 સમુદાય માં વૈજ્ઞાનિકો ની જાગૃતિ ને પ્રોત્સાહન
2005 સેલિબ્રેટિંગ ફિજીકસ
2006 આપણાં ભવિષ્ય માટે પ્રકૃતિ નું રક્ષણ
2007 પૈસા દીઠ વધુ પાક
2008 પૃથ્વી ની સમજૂતી
2009 બેક ટુ ધ ફ્રંટીયર્સ ઓફ સાઇન્સ
2010 લિંગ સમાનતા અને મજબૂત વિકાસ માટે વિજ્ઞાન અને ટેક્નોલોજી
2011 રોજિંદા જીવનમાં રસાયણશાસ્ત્ર
2012 સ્વચ્છ ઊર્જા વિકલ્પો અને પરમાણુ ઊર્જા
2013 આનુવંશિક રીતે સંશોધિત પાક અને ખોરાક રક્ષણ જીનેટિકલી મોડીફાઇડ
2014 વૈજ્ઞાનિક વલણ ને પ્રોત્સાહન
2015 રાષ્ટ્ર નિર્માણનું વિજ્ઞાન
2016 મેક ઇન ઇન્ડિયા; S&T સંચાલિત ઇનોવેશન
2017 વિકલાંગ વ્યક્તિઓ માટે વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી
2018 ટકાઉ ભવિષ્ય માટે વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી
2019 વિજ્ઞાન લોકો માટે અને વિજ્ઞાન માટે લોકો
2020 વુમન ઇન સાઇન્સ
2021 એસ ટી આય નું ભવિષ્ય : શિક્ષણ , કૌશલ્ય અને કાર્ય પર અસર
2022 Integrated Approach in science and technology for Sustainable Future
આ વર્ષ ની થીમ છે ઉજ્જવળ ભવિષ્ય માટે વિજ્ઞાન અને ટેક્નોલોજી પર ચર્ચા
વિજ્ઞાન દિવસ 2022:
આ વર્ષની થીમ હાથ પર રહેલી સંશોધનની સમસ્યાઓ તેમજ શિક્ષણ, ક્ષમતા અને રોજગાર પર સંશોધનની અસરો અંગે જનજાગૃતિ વધારવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે પસંદ કરવામાં આવી હતી. 2022 માં દિવસને વધુ અસરકારક અને યાદગાર બનાવવા માટે, અમે તમને રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ 2022 થીમ પર શક્ય તેટલા શ્રેષ્ઠ વિચારો પ્રાપ્ત કર્યા છે.
વિજ્ઞાનમાં ઝડપી વિકાસને વધારવા માટે સમાજમાં જાગૃતિ લાવે છે. રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ વિશે કુટુંબને જાગૃત કરવું:
વિજ્ઞાન તમામ ક્ષેત્રોમાં સંશોધન સાથે ઉંચાઈઓ પર પહોંચ્યું છે. વિજ્ઞાન જે ચમત્કારો કરી શકે છે તેનાથી કોઈ ક્ષેત્ર હવે અજાણ્યું નથી. તમે તમારા પરિવારને વિજ્ઞાન દ્વારા બનાવેલા તથ્યો અને ઈતિહાસથી વાકેફ કરીને રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ 2022 નો મહત્તમ લાભ લઈ શકો છો. તમે તેમને વિજ્ઞાનનું મહત્વ સમજાવી શકો છો. ટેક્નોલોજીને અનુકૂલન અને તેની ઝડપ સાથે આગળ વધવું શા માટે જરૂરી છે તે તેમને જાણવા દો. જો તમે તમારા પરિવારને વિજ્ઞાનમાં વિશ્વાસ કરાવવાનું શરૂ કરી શકો છો, તો એવું બને નહીં કે આપણે એવા સમાજમાં રહીએ જે વૈજ્ઞાનિક સંશોધન અને પુરાવાઓને સ્વીકારે છે.
નિષ્કર્ષ:
વિજ્ઞાન વિનાનું જીવન વ્યર્થ છે! શું ચમત્કારો થાય છે? તે નિર્ણયનો બીજો ભાગ હશે, પરંતુ જો તમે વિજ્ઞાનમાં વિશ્વાસ કરો છો, તો તમે હંમેશા તમારી પાછળના તર્ક વિશે વિચારશો. અમે પૂરતા ભાગ્યશાળી છીએ કે અમે કેટલાક ઉત્કૃષ્ટ વૈજ્ઞાનિક સંશોધનો, શોધો અને ટેકનોલોજીના સાક્ષી બન્યા છીએ.આ ઘટના ખરેખર આવનારી પેઢીઓને તેમના સપના માટે સખત મહેનત કરવા માટે આશા અને શક્તિનું કિરણ આપીને વિજ્ઞાન અને શોધોમાં સર સી.વી. રામનના અસાધારણ પ્રયાસને દર્શાવે છે. કોઈપણ ક્ષેત્રમાં માત્ર એક જ શોધથી અટકવું નહીં, પરંતુ તમામ પાસાઓમાં રાષ્ટ્રની શાખ મેળવવાનું ચાલુ રાખો.
માત્ર વિજ્ઞાનની મહાનતાને માન આપવા માટે, અમે એક મિશન સાથે રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસની ઉજવણી કરીએ છીએ કે કોઈ દિવસ આપણે નિષેધને નાબૂદ કરીએ અને સ્વીકારીએ કે પ્રકૃતિ એ વિજ્ઞાન વિશે છે અને વિજ્ઞાન એ પ્રકૃતિ વિશે છે, ગમે તે રીતે તે તમને શ્રેષ્ઠ અનુકૂળ આવે.
દર વર્ષે ભારતમાં 28 ફેબ્રુઆરીના રોજ રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસે પ્રસિદ્ધ ભારતીય વૈજ્ઞાનિક સીવી રમને રમન ઈફેક્ટની જાહેરાત કરી હતી જેમાટે તેમણે 1930માં નોબલ પુરસ્કાર મળ્યો.
વર્ષ 2022 માટે રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ ની થીમ “ટકાઉ ભવિષ્ય માટે વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજીમાં સંકલિત અભિગમ” છે.
Integrated Approach in science and technology for Sustainable Future
વિશ્વ વિજ્ઞાન દિવસ 10 નવેમ્બરે ઉજવવામાં આવે છે.
ભારતમાં 28 ફેબ્રુઆરીના રોજ રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસે પ્રસિદ્ધ ભારતીય વૈજ્ઞાનિક સીવી રમને રમન ઈફેક્ટની જાહેરાત કરી હતી જેમાટે તેમણે 1930માં નોબલ પુરસ્કાર મળ્યો.